آيا با مراجع شبه قضايي و وظايف آن‌ها آشنايي داريد؟ در جامعه ممكن است شهروندان از برخي تصميمات ادارات دولتي دچار خسارت شوند. لذا بايد بتوانند به طريقي نسبت به خسارت وارده اعتراض نمايند. بنابراين مراجعي تحت عنوان مراجع شبه قضايي ايجاد شد تا به اين مشكل رسيدگي نمايد. مراجع شبه قضايي، مراجعي هستند كه به رسيدگي و حل دعاوي ميان دولت و شهروندان مي‌پردازند. در ادامه اين مطلب به معرفي مراجع شبه قضايي، هدف تشكيل آن‌ها مي‌پردازيم.

مراجع شبه قضايي چيست ؟

در جوامع امروزي به دليل نقش پررنگ دولت مخصوصاً در نظام اقتصادي جامعه، ممكن است دعاوي ميان شهروندان و ادارات دولتي ايجاد گردد. يكي از حقوق مسلم مردم توانايي اقامه دعوا عليه دولت‌ها است. اين حق در ايران نيز به رسميت شناخته مي‌شود. بنابراين شرايط جامعه امروزي اين‌گونه ايجاب مي‌كند تا اين دعاوي در مراجع خاصي و با اصول مخصوص به خود بررسي شوند.

به همين منظور مراجعي تحت عنوان مراجع شبه قضايي در ايران ايجاد گشتند. فلسفه ايجاد مراجع شبه قضايي اين است كه افرادي كه به واسطه اعمال نهادهاي دولتي دچار خسارت شدند. بتوانند با مراجعه به مكاني كه توسط قانون پيش‌بيني‌شده است. احقاق حق نمايند و درخواست جبران خسارت وارده بر خود را داشته باشند.

مراجع شبه قضايي، زيرمجموعه قوه قضاييه نيستند. بلكه اين مراجع تحت نظر قوه مجريه قرار دارند. بنابراين نمي‌توانيم اين مراجع را به عنوان دادگاه معرفي نمود. با توجه حوزه‌هاي متعدد فعاليت‌هاي نهادهاي دولتي و روابط متعدد دولت با شهروندان، مراجع شبه قضايي نيز داراي انواع متعددي است.

صلاحيت مراجع شبه قضايي

همان‌طور كه اشاره كرديم مراجع شبه قضايي وظيفه رسيدگي به دعاوي ميان شهروندان و نهادهاي دولتي را دارند. همچنين اين مراجع شبه قضايي زيرمجموعه قوه قضاييه نيستند بلكه تحت نظر قوه مجريه مي‌باشند. بنابراين مراجع شبه قضايي صرفاً صلاحيت رسيدگي به آن دسته از شكايات و دعاوي را دارند. كه توسط شهروندان عليه يكي از نهادهاي دولتي و كشور مطرح شده باشد. صلاحيت اين مراجع در خصوص رسيدگي به شكايات صراحتاً در قانون ذكرشده است. و خارج از آن نمي‌توانند به رسيدگي پرونده‌هاي ديگر كه ماهيت قضايي دارند، بپردازند.

چرا به اين مراجع، شبه قضايي مي‌گوييم ؟

مراجع اداري رسيدگي به دعاوي ميان شهروندان و دولت مراجعه شبه قضايي ناميده مي‌شوند. اما چرا اين مراجع عنوان مطلق قضايي ندارند؛ بلكه صرفاً آن‌ها را شبه قضايي مي‌ناميم؟ تفاوت‌ها و شباهت‌هاي مراجع شبه قضايي با مراجع قضايي در چيست؟ چه چيزي موجب اطلاق عنوان «شبه قضايي» به آن‌ها شده است.

تفاوت مراجع شبه قضايي با مراجع قضايي

از يك طرف نمي‌توانيم عنوان قضايي به اين مراجع بدهيم. چرا كه جزئي از قوه قضايي نمي‌باشند. و در واقع تحت نظر قوه مجريه هستند. همچنين افرادي كه در اين مراجع به رسيدگي پرونده شكايات مي‌پردازند و رأي مي‌دهند قاضي نيستند.

هرچند ممكن است كه قاضي نيز در ميان افراد رأي‌دهنده وجود داشته باشد. اما در اين پرونده‌ها رأي اكثريت ملاك عمل قرار مي‌گيرد. همچنين با توجه به اينكه اين مراجع جزئي از قوه مجريه قرار مي‌گيرند. بنابراين نام آن‌ها دادگاه، محكمه، ديوان و ساير عناوين مشابه مراجع قضايي نمي‌باشد. بلكه اين مراجع با عنوان‌هايي نظير كميسيون حل اختلاف، سازمان، هيئت و… شناخته مي‌شوند.

شباهت مراجع شبه قضايي با مراجع قضايي

اما از طرفي ديگر اين مراجع به مراجع قضايي شباهت دارند. آراء صادره از اين مراجع همانند مراجع قضايي اثر دارد. به اين معني كه رأي صادره در مورد حقوق و تكاليف افراد توسط مرجع شبه قضايي لازم‌الاجرا مي‌باشد. بنابراين از آن جهت كه ساختار و نحوه رسيدگي به پرونده شكايات توسط مراجع شبه قضايي به دادگاه‌هاي دادگستري شباهت دارد. اين مراجع را با وصف شبه قضايي تعريف مي‌كنيم و آن‌ها را مراجع شبه قضايي مي‌ناميم.

انواع مراجع شبه قضايي چيست ؟

همان‌طور كه پيش‌تر اشاره كرديم حوزه‌هاي فعاليت دولت‌ها به خصوص در موضوع اقتصاد در جوامع امروزي بسيار گسترده شده است. در نتيجه تعدد حوزه‌هاي فعاليت دولت‌ها، روابط ميان دولت با شهروندان نيز متعدد و متنوع خواهد شد. بنابراين امكان ورود خسارت به شهروندان توسط نهادهاي دولتي در حوزه‌هاي مختلف وجود دارد. لذا لازم است مراجع شبه قضايي متخصص در هر يك از امور دولتي ايجاد شود.

امروزه با توجه به حوزه و زمينه فعاليت مراجع شبه قضايي انواع مختلفي از آن‌ها را مي‌توانيم نام ببريم. به عنوان مثال مي‌توانيم موارد زير را نام ببريم:

نهادهاي شبه قضايي و هيئت‌هاي رسيدگي به تخلفات.

كميسيون‌هاي شهرداري.

داوري در قوانين موضوعه.

امور اراضي و آب.

اقدامات سازمان‌ها و نهادها در برخي مسائل حقوقي.

ثبت اسناد و املاك.

هيئت‌هاي انتظامي رسيدگي به تخلفات.

هر يك از اين مراجع شبه قضايي نامبرده خود  داراي چند دسته و اقسام مختلف هستند. و هر كدام از اين اقسام وظيفه مخصوص به خود را دارند.

براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص مراجع شبه قضايي، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد. كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده‌اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون موضوعا پاسخ دهند.

سؤالات متداول