حكم سقط جنين چيست؟ سقط‌جنين يعني جنين پيش از تكميل يا قبل از هفته بيستم حاملگي از رحم انداخته شود. اين عمل گاهي با اجازه پزشك و با توجه به خطر جنين براي مادر و بيماري يا عدم توانايي حيات جنين انجام مي‌گيرد. گاهي نيز بدون عمد و به‌صورت اتفاقي يا تصادف جنين سقط مي‌شود. اما سقط‌جنين عمدي توسط برخي مكاتب اخلاقي و ديني و حقوقي ناپسند و جرم است و حكم مشخصي دارد. در ادامه اين مطلب به مسئله حكم سقط جنين مي‌پردازيم. براي دريافت خدمات مشاوره از وكيل خانواده كليك كنيد.

حكم سقط جنين و انواع آن

در دين اسلام و مذهب شيعه، چه روح در جنين دميده شده باشد چه نشده باشد. يا اينكه جنين از راه مشروع به وجود آمده باشد يا از راه زنا تشكيل‌شده باشد. و يا سقط با رضايت والدين انجام گيرد يا بدون رضايت باشد. به‌طوركلي جنين در هر مرحله‌اي از مراحل رشد قرار داشته باشد. سقط‌جنين حرام است. البته در مواردي كه جنين ناقص باشد، يا بقاي جنين براي سلامتي مادر مضر باشد و يا وجود جنين نامشروع سلامتي و آبروي مادر را به خطر بيندازد حكم سقط جنين ميان فقهاي شيعه متفاوت است.
انواع سقط‌ جنين

سقط‌جنين به دو نوع طبي و جنايي تقسيم مي‌گردد. سقط‌جنين طبي به مواردي گفته مي‌شود كه ادامه بازداري سلامت جسمي و رواني مادر را به خطر بيندازد. همچنين در مواردي كه جنين ناقص‌الخلقه باشد يعني صدمات بدني داشته باشد كه در رحم مادر قابل‌تشخيص است. سقط‌جنين طبي هنگامي‌كه سن جنين كمتر از چهار ماه است با دستور پزشك و باهدف درماني انجام مي‌گيرد. بنابراين سقط‌جنين طبي يا درماني قانوني است.

اما سقط‌جنين جنايي، به سقطي گفته مي‌شود كه از روي عمد و بدون وجود دلايل مطرح‌شده در بالا به بارداري پايان داده مي‌شود. در اين شرايط تفاوتي ندارد كه سقط با وسايل پزشكي انجام شود يا بدون لوازم پزشكي، همچنين تفاوتي ندارد كه مادر سقط را انجام دهد يا سقط توسط شخص ديگر انجام گيرد. به هر صورت اين نوع سقط‌جنين، سقط جنايي ناميده مي‌شود.

در دنياي امروز عمل سقط‌جنين رو به افزايش است. كارشناسان معتقدند عواملي نظير تعدد اولاد، جنسيت جنين، مشكلات خانوادگي و اقتصادي والدين، بارداري‌هاي ناخواسته، روابط جنسي نامشروع، ناآگاهي از روش‌هاي كنترل براي بارداري و .. از مهم‌ترين دلايلي هستند. كه موجب مي‌گردند والدين جنين قصد سقط آن را داشته باشند.

حكم سقط جنين در قانون

در قانون مجازات اسلامي ايران، عمل سقط‌جنين جرم انگاري شده است. بنابراين براي سقط‌جنين مجازات‌هايي نيز تعيين‌شده است. بر اساس ماده 306 قانون مجازات اسلامي مجازات سقط‌جنين شامل پرداخت ديه و تعزير مي‌شود. همچنين بر اساس قانون مجازات اسلامي اگر جنيني كه ادامه حيات آن جان مادر را به خطر بيندازد. و جهت حفظ جان مادر سقط گردد؛ ديه ثابت نمي‌گردد. ميزان و مقدار ديه براي جنين سقط شده توسط قانون‌گذار و با توجه به مرحله و ميزان رشد جنين مشخص مي‌گردد.

حكم وضعي سقط جنين

همان‌طور كه گفتيم بر اساس حكم تكليفي ازنظر فقهاي شيعه، سقط‌جنين به‌صورت عمدي حرام است. خواه جنين مشروع باشد يا نامشروع باشد. همچنين تفاوتي نداد جنين در چه مرحله‌اي از رشد و حيات قرار داشته باشد به هر صورت سقط آن حرام است. به‌عبارتي‌ديگر به‌محض انعقاد نطفه و استقرار در ديواره رحم مادر، قبل از آنكه روح دميده شود يا بعدازآن، با رضايت والدين يا بدون رضايت آن‌ها سقط‌جنين حرام مي‌‌شود.

اما در حكم وضعي مربوط سقط‌جنين فقها نظرات متفاوتي دارند. برخي از فقها معتقدند در سقط‌جنين عمدي پس‌ازآنكه روح دميده شد قصاص ثابت مي‌گردد. چراكه باعث خروج روح از جنين مي‌شود و شامل ادله اثبات براي قصاص خواهد شد. اما برخي ديگر از فقها سقط‌جنين را مانند قتل كودك صغير يا شخص مجنون نمي‌دانند. حتي پس‌ازآنكه روح در جنين دميده شود. بنابراين قصاص را رد و تنها و ديه را ثابت مي‌دانند.

غير از ديه بحث كفاره سقط‌جنين به دست كسي كه سقط را انجام داده نيز مطرح مي‌گردد. سقط پيش از آنكه روح در جنين دميده شود با اجماع فقهاي شيعه كفاره ندارد. اما بعدازآنكه روح دميده شود. ازآن‌جهت كه عنوان قتل به اين عمل اطلاق مي‌گردد كفاره واجب مي‌شود. كفاره سقط‌جنين مشابه كفاره قتل است. يعني ‌اي را آزاد كنيد يا دو ماه روزه بگيريد و يا شصت فقير را اطعام نماييد.

در خصوص ديه نيز بر اساس نظر فقيهان بر گردن كسي است. كه سقط‌جنين به دست وي يا با عمل او اتفاق بيافتد. اما ديه جنين با توجه به مراحل رشد جنين تعيين مي‌گردد.

مراحل رشد و ميزان ديه

رشد در 5 مرحله قابل توصيف است. كه براي هر مرحله از آن ميزان مشخصي ديه تعيين‌شده است.

اول؛ جنيني كه در مرحله نطفه باشد، به عبارتي اندام‌هاي آن ايجاد نشود ديه‌اش بيست دينار است.

دوم؛ ديه جنيني كه در مرحله علقه يا خون بسته‌شده باشد چهل دينار است.

سوم؛ مرحله مضغه يا جنيني كه قطعه گوشتي داراي رگ و عروق شود. شصت دينار است.

چهارم؛ جنيني كه به مرحله استخوان‌بندي است هشتاد دينار مي‌شود.

پنجم؛ مرحله‌اي كه اندام‌هاي جنين شكل‌گرفته باشد، قبل از آنكه روح در جنين دميده شود صد دينار ديه دارد و بعدازآنكه روح دميده شود ديه يك انسان كامل يعني هزار دينار بايد پرداخت گردد.
موارد خاص جنين و حكم سقط جنين آن

در مواردي كه جنين ناقص باشد، يا وجود جنين براي جان مادر ضرر داشته باشد و يا در مواردي كه جنين نامشروع باشد احكام متفاوتي ذكر مي‌شود. برخي از فقها مانند آيات الله خميني، سيستاني و خويي سقط‌جنين ناقص قبل از آنكه روح دميده شود نيز جايز نيست. اما برخي ديگر نظير آيات الله خامنه‌اي، فياض و مكارم شيرازي درصورتي‌كه عسر و حرج پدر و مادر به موجب تولد جنين ناقص ثابت شود. پيش از آنكه روح در جنين دميده شود سقط را جايز دانسته‌اند. اما پس‌ازآنكه روح دميده شود سقط را جايز نمي‌دانند.

در مواردي كه جنين موجب ضرر به مادر يا موجب مرگ مادر شود. بيشتر فقها معتقدند كه پيش از آنكه روح در جنين دميده شود سقط جايز است. چراكه حفظ حيات مادر در اين حالت بر موجود فاقد حيات اولويت دارد. اما بعدازآنكه روح در جنين دميده شود برخي از فقها سقط را جايز نمي‌دانند و برخي ديگر سقط را جايز مي‌دانند و عده‌اي از فقها نيز مادر را در چنين حالتي بر اي سقط يا عدم سقط مخير مي‌دانند. به‌شرطي پرداخت ديه توسط كسي كه به دست وي جنين سقط شده است.

در خصوص سقط‌جنين غير مشروع كه حفظ جان و آبروي زن متوقف بر سقط باشد. برخي از فقها سقط را اصلاً جايز نمي‌دانند. اما برخي ديگر از فقها درصورتي‌كه حرمت و جان و آبروي مادر درخطر باشد. پيش از آن‌كه روح در جنين دميده شود سقط را جايز مي‌دانند.

سؤالات متداول