طلاق صوري چيست؟ احتمالاً شما هم با اصطلاح طلاق صوري آشنا هستيد. هنگامي‌كه يك زوج براي كسب برخي منافع بدون قصد واقعي و ايجاد آثار قانوني طلاق اقدام به ثبت طلاق خود نمايند. تا با ثبت مهر طلاق در شناسنامه از منافع شخصي مورد نظر خود بهره ببرند. به اين صورت طلاق غيرواقعي يا صوري رخ مي‌دهد. مثل زماني كه زوج براي دريافت معافيت سربازي فرزند خود طلاق بگيرند. يا خانم براي دريافت مستمري پدر فوت‌شده‌اش از شوهر خود به صورت صوري طلاق بگيرد. در ادامه ابن مطلب به معرفي كامل اين نوع طلاق و حكم آن مي‌پردازيم.

طلاق صوري چيست ؟

مقصود از طلاق، عملي حقوقي است كه طي آن يك زوج به زندگي مشترك خود پايان مي‌دهند. زماني كه زن و شوهري مي‌خواهند طلاق بگيرند. بايد شرايطي وجود داشته باشد تا طلاق به صورت صحيح و قانوني انجام شود. تا بدين ترتيب عمل طلاق آثار حقوقي خود را ايجاد كند.

از شروط اوليه براي اجراي صحيح و قانوني طلاق، وجود قصد واقعي شوهر يا هر دو طرف است. در اصطلاح حقوقي ميگوييم فرد بايد قاصد باشد. يعني زوجين بايد حقيقتاً بخواهند كه به رابطه زوجيت خود پايان دهند و پس از آن با يكديگر نامحرم شوند. بنابراين زماني كه قصد واقعي براي طلاق وجود نداشته باشد. و زوجين براي استفاده از يك منفعت مثل معافيت از سربازي فرزندشان يا استفاده از مستمري پدر فوت‌شده زن، اقدام به ثبت طلاق خود نمايند. در اين صورت طلاق غيرواقعي اتفاق افتاده است.

به اين ترتيب در تعريف از طلاق صوري مي‌گوييم: اگر زوجين براي سوءاستفاده از برخي مزاياي قانوني مثل معافيت از سربازي فرزندشان، يا دريافت مستمري و … به طوري كه قصد و نيت حقيقي براي اتمام رابطه زوجيت ندارند. بلكه با توافق و هدف قبلي كه پس از طلاق نيز به نوعي رابطه زوجيت ميان آن‌ها باقي بماند. مثل استفاده از قانون رجوع طلاق و يا اجراي صيغه 99 ساله و در اين صورت تصميم به طلاق گيرند. به اين نوع از طلاق غيرواقعي يا صوري مي‌گوييم.

طلاق صوري براي دريافت مستمري

در قانون ايران دختري كه پدرش فوت كند. مشروط بر اينكه شغل نداشته باشد و متأهل نباشد. مي‌تواند مستمري پدر خود را دريافت كند. همچنين اگر دختر قبلاً متأهل بوده و بعد طلاق بگيرد اين قانون براي او نيز كاربرد دارد. بنابراين زناني كه متأهل بودند و طلاق گرفتند. مي‌توانند با اثبات طلاق و عدم اشتغال خود مستمري پدر فوت‌شده‌شان را دريافت نمايند.

به اين ترتيب يكي از موارد سوءاستفاده از قانون و دلايل طلاق صوري دريافت مستمري زن از سهم پدر فوت‌شده‌اش مي‌باشد. در اين شرايط زن و شوهر از يكديگر طلاق مي‌گيرند تا زن بتواند به مستمري دست پيدا كند. اما بعد از طلاق مجدد رابطه زوجيت خود را به نوعي ادامه مي‌دهند.

مثلاً اگر طلاق از نوع رجعي باشد. شوهر مي‌تواند در زمان عده به زن خود رجوع نمايد. بدين ترتيب بدون اينكه جدا شوند به زندگي مشترك خود ادامه مي‌دهند. اما رجوع را به صورت قانوني ثبت نمي‌كنند. افراد موظف‌اند رجوع بعد از طلاق را ثبت نمايند. در غير اين صورت به مجازات براي عدم ثبت رجوع از طلاق محكوم مي‌شوند. همچنين در مواردي كه طلاق بائن است و امكان رجوع وجود ندارد. زن و شوهر بعد از طلاق اقدام به صيغه مدت‌دار اما طولاني مدت مثلاً 99 ساله مي‌نمايند. و به اين ترتيب مجدداً رابطه زوجيت خود را ادامه مي‌دهند.

مشكلات جدايي صوري براي دريافت مستمري

يكي از مشكلات طلاق غيرواقعي براي دريافت مستمري توسط زن ايجاد معضلاتي براي زن و مرد است. مثلاً زن با طلاق و اتمام رابطه زوجيت دائم خود ديگر از حقوقي كه به واسطه ازدواج دائم از آن بهره‌مند بود محروم مي‌شود. يكي از اين حقوقي، رابطه توارث است. يعني در صورت فوت شوهرش زن ديگر از او ارث نخواهد برد. همچنين مرد نيز ديگر از همسرش ارث نمي‌برد.

سازمان تأمين اجتماعي تنها در صورتي مستمري را پرداخت مي‌نمايد كه زن درآمدي نداشته و واقعاً شاغل نباشد. همچنين اين سازمان با انجام روش‌هايي در خصوص طلاق حقيقي يا صوري تحقيق مي‌كند تا محرز كند طلاق صوري نيست و بعد از آن مستمري را پرداخت نمايد. و در صورتي كه طلاق غيرواقعي اثبات شود. مستمري زن قطع خواهد شد و محكوم مي‌شود مستمري‌هايي كه بعد طلاق صوري به صورت غيرقانوني دريافت كرده است را بازپس دهد.

طلاق صوري براي معافيت از سربازي فرزند

از مهم‌ترين دلايل طلاق‌هاي صوري در ايران مي‌توانيم به طلاق براي دريافت معافيت از سربازي فرزند اشاره كنيم. بر اساس قانون اگر زوجين تنها يك فرزند پسر داشته باشند و طلاق بگيرند. همچنين تا زماني كه فرزند پسر به سن قانوني برسد مادر ازدواج مجدد نكند.

در اين صورت كفالت و تأمين هزينه‌هاي زندگي مادر بر عهده تنها پسر او مي‌باشد. بدين ترتيب پسر از سربازي معاف مي‌شود. بنابراين در بسياري از موارد ديده مي‌شود كه پدر و مادر براي دريافت معافيت تنها پسر خود اقدام به طلاق صوري مي‌كنند. و بعد از آن با صيغه 99 ساله يا رجوع در طلاق رجعي به زندگي خود ادامه مي‌دهند.

بر اين اساس و جهت جلوگيري از طلاق غيرواقعي زوجين با هدف دريافت معافيت فرزندشان از سربازي يك قانون تصويب شد. كه بر اساس اين قانون جهت ارائه كارت معافيت از خدمت سربازي بايد حداقل دو سال و نيم يا به عبارتي سي ماه از طلاق رجعي يا بائن زوجين گذشته باشد. در اين مدت سي ماه نيز معافيت موقت به فرزندشان تعلق مي‌گيرد. پس از گذشت مدت مذكور در صورتي كه شرايط وجود داشت كارت معافيت از سربازي دائمي مي‌شود. در صورتي كه مشخص شود طلاق صوري بوده، فرزند بايد به خدمت سربازي برود.

حكم طلاق صوري چيست ؟

اگر طلاق به صورت صوري انجام شود در اين صورت چه آثاري دارد و چه حكمي دارد؟ در قانون ما حكم واضحي براي ازدواج يا طلاق صوري بيان نشده است. و ماده مشخصي براي مجازات اين اعمال وجود ندارد. اما مي‌توانيم با مراجعه به ماده 218 قانون مدني در خصوص معامله صوري است به طلاق غيرواقعي نيز تعميم دهيم. اين ماده بيان مي‌دارد كه اگر مشخص شود معامله‌اي به قصد فرار از دين و به شكل صوري انجام شود در اين صورت معامله باطل مي‌باشد.

مقصود از اينكه طلاق باطل مي‌باشد. اين است كه اين طلاق هيچ اثر قانوني به دنبال نمي‌آورد. البته در شرايط حال حاضر اثبات طلاق غيرواقعي اصلاً آسان نيست. بايد اشاره كنيم از نظر شرعي نيز طلاق صوري بدون قصد و نيت حقيقي باطل و بي‌اثر است.

اما چگونه دريابيم يك طلاق غيرواقعي است يا خير؟ در ماده 1136 قانون مدني، طلاق دهنده را فردي بالغ، عادل، قاصد و مختار تعريف مي‌كند. پس اگر طلاق دهنده يعني شوهر يا هر دو طرف قصد واقعي براي طلاق نداشته باشند. گويي فرد در حالت مستي قرار دارد و قصد حقيقي براي طلاق نداشته باشد. در اين شرايط كه صرفاً براي بهره‌مندي از برخي مزاياي قانوني طلاق بگيرند. سپس مجدداً باهم زندگي كنند. آنگاه طلاق صوري است و ازنظر قانوني نمي‌توانيم طلاق ايشان را تائيد كنيم.

سؤالات متداول